door Leonie Nuijen | jun 8, 2023 | Het rouwproces na babyverlies, Weer aan het werk na het verlies van je baby
Na het overlijden van mijn eerste kind kreeg ik een boeket bloemen van het werk. Verder hoorde ik niks. Een week na de uitvaart, belde ik mijn manager om hem bij te praten. Mijn manager vroeg niet hoe het met mij ging maar vroeg wanneer ik weer kwam werken.
De dag dat ik weer zou starten, had ik eerst een afspraak met mijn manager en daarna met het team. Toen ik op mijn werk kwam, zag ik mijn manager in de gang. Hij groette en zei terloops dat onze afspraak niet doorging. Hij had een andere afspraak. Ik moest me maar even laten bijpraten en dan kon ik weer beginnen.
Verbouwereerd liep ik naar de afdeling. Daar aangekomen, bleek niemand op de hoogte te zijn van mijn komst. Ik werd bijgepraat en hervatte mijn werkzaamheden. Wat voelde ik mij ellendig en eenzaam.
Moeite met concentreren
Het werken ging moeizaam. Ik kon mij moeilijk concentreren en het verdriet overviel mij meer dan eens. De weken verstreken. Mijn manager vroeg geen enkele keer hoe het met mij ging. Mijn collega’s toonde wel interesse maar hadden het eigenlijk te druk om tijd voor mij vrij te maken.
Op een gegeven moment vroeg mijn manager eindelijk eens: hoe gaat het? Ik begon te praten maar mijn verhaal werd abrupt afgebroken. Hij was hierin niet geïnteresseerd. Hij wilde weten wanneer ik weer volledig zou werken. Door mijn afwezigheid waren mijn collega’s overbelast. Ik zei hem dat ik weer fulltime werkte maar dat het werken moeizaam ging. Hierop zei hij: je functioneert inderdaad niet en je hebt het aan je collega’s te danken dat je contract is verlengd.
Ik verlies nog een baby
Helaas verloor ik een jaar later mijn zoon. De dag na de uitvaart belde mijn manager om te zeggen dat ik tot einde contract niet meer welkom was op het werk.
Na het overlijden van mijn baby’s heb ik totaal geen steun ervaren van mijn manager. Ik voelde geen medeleven voor het verlies en kreeg geen steun bij mijn werkhervatting. Het gebrek aan steun en begrip van met name mijn manager maakte het verlies van mijn kinderen nog veel ingrijpender.
Steun van werkgever is van onschatbare waarde tijdens rouwproces
Gelukkig ken ik ook ouders die wel steun en begrip van hun werkgever ontvingen. Die de tijd kregen om te rouwen en werden geholpen bij de werkhervatting. En niet werden opgezadeld met een schuldgevoel.
Ik snap dat het voor een werkgever en ook voor collega’s lastig is om een rouwende collega te steunen. De manier waarop iemand rouwt is namelijk heel persoonlijk. Toch ben ik van mening dat steun en begrip door de werkgever essentieel is. Werken biedt structuur en structuur helpt bij het rouwproces. Men ziet de collega’s vaker dan de familie.
Tips voor werkgever en werknemer
In mijn boek Je bent je kindje verloren… Hoe nu verder? heb ik twee hoofdstukken gewijd aan dit thema. Eén hoofdstuk voor de werkgever en één hoofdstuk voor jou als ouder van een overleden kindje. Manu Keirse heeft in zijn boek Helpen bij verlies en verdriet ook een heel hoofdstuk aan dit onderwerp gewijd.
Omdat ik ervan overtuigd ben dat begrip en begeleiding waardevol is bij het hervatten van de werkzaamheden, deel ik hieronder enkele bruikbare tips.
Tips voor jou als ouder
De eerste dagen na het verlies van je baby
✔Neem contact op met je werkgever en stel hem op de hoogte
✔Vraag je werkgever om iedereen te informeren
✔Houd contact met je werkgever en houd hem op de hoogte van hoe het met je gaat. Hiermee houd je de drempel om terug te keren naar het werk laag.
Terugkeer naar het werk
✔Wees je je ervan bewust dat werken een positieve bijdrage kan leveren aan jouw rouwproces. Het biedt afleiding en structuur.
✔Wees je ervan bewust dat je geconfronteerd kunt worden met situaties die je verdrietig kunnen maken zoals de confrontatie met een zwangere collega. Wees eerlijk over je gevoelens en bespreek het met je werkgever en de personen die het betreft.
✔Rouwen heeft een negatieve invloed op je cognitieve vermogens. Begin je werkzaamheden met afgebakende taken en taken waarvan je weet dat je ze op routine kunt uitvoeren. Vraag dan ook om een tijdelijke aanpassing van je werkzaamheden en breidt je werkzaamheden in de tijd verder uit.
Tips voor de werkgever
De eerste dagen nadat jouw medewerker zijn baby heeft verloren
✔Ga bij je werknemer op bezoek of bel hem op.
✔Vraag of het op prijs wordt gesteld als je bij de condoleance en/ of uitvaart aanwezig bent.
✔Bied praktische hulp aan zoals: het informeren van de collega’s, stakeholders, klanten etc. zodat iedereen op de hoogte is en eventuele pijnlijke situaties worden voorkomen.
Wanneer de medewerker zijn werkzaamheden hervat
✔ Ontvang je medewerker op de eerste werkdag uit bij jou op kantoor en ga dan samen naar de afdeling.
✔ Plan een moment met het team (als de medewerker dit op prijs stelt) waarin de medewerker zijn/ haar verhaal kan doen
✔ Pas in overleg met de medewerker het takenpakket tijdelijk aan.
✔ Geef de medewerker de ruimte om ‘flexibeler’ om te gaan met werktijden. Een uurtje later beginnen bij een slechte nachtrust, vrij geven op bijzondere dagen zoals het ophalen van de urn of het plaatsen van de steen, de uitgerekende dag, geboortedag etc, hebben een positieve invloed op het rouwproces en de werkhervatting.
Mijn boek Je bent je kindje verloren… Hoe nu verder? koop je hier of via de plaatselijke boekhandel.
Wil je met mij sparren over dit onderwerp of heb je behoefte aan advies? Neem hier vrijblijvend contact met mij op.
door Leonie Nuijen | jun 7, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
Na de uitvaart van onze beide kinderen zijn wij er samen een paar dagen op uit geweest. Na het overlijden van onze dochter werd dit geadviseerd door zowel de verzekeringsarts van het UWV als mijn bedrijfsarts.
Natuurlijk was het een beladen ‘vakantie‘ . Maar even weg zijn en tijd hebben om te praten over wat ons was overkomen. En in alle rust toe te geven aan onze emoties, hielp ons ontzettend bij ons rouwproces.
Het hielp ons om het verlies onder ogen te zien. En het hielp ons om de pijn van het verlies (samen) te ervaren.
Regelmaat in slaapritme
Tijdens onze rouwreis hadden wij heel veel baat bij een vast dag- en nachtritme. Rouwen kost energie. Het put je letterlijk uit. Zowel op emotioneel als lichamelijk vlak. Een slechte nachtrust zorgt versterkt dit nog eens extra. Ook ons.
Om te herstellen en beter om te kunnen gaan met het verdriet, gingen wij iedere dag op hetzelfde tijdstip naar bed en zetten we de wekker steeds op hetzelfde uur.
Door steeds op hetzelfde moment naar bed te gaan en op hetzelfde tijdstip wakker te worden, lukte het ons steeds beter om in- en door te slapen.
En dat zorgde ervoor dat we ons beter voelde. Zowel lichamelijk als geestelijk. We kregen meer energie om dingen te doen. De afleiding te zoeken. En afleiding hielp ons te stoppen met piekeren.
Om ervoor te zorgen dat we ook echt afleiding kregen, hadden we een agenda met dingen die we moesten of wilden doen. We spraken met onszelf af dat we, hoe ons gevoel ook was, de geplande activiteit zouden doen. Maar dat we onszelf wel alle ruimte zouden gunnen om toe te geven aan onze emoties.
Het is meer dan één keer gebeurd dat ik huilend in een restaurant mijn maaltijd at. Vond ik het erg? Schaamde ik mij? Niet echt. Ik ervaarde veel compassie en warmte. En meer dan eens ontstonden er hele mooie zingevende en troostende gesprekken met mensen die ik nauwelijks kende. Gesprekken die mij hielpen beter om te gaan met het verdriet.
Balans tussen afleiding zoeken en stilstaan bij het verdriet
Gingen wij helemaal op in het zoeken naar afleiding? Nee is het antwoord. Naast actief ontspanning en afleiding zoeken, zochten we ook vaak actief het verdriet op. Draaiden we muziek van de uitvaart, bekeken we de foto’s van onze kindjes, pakten we hun ‘knuffels’ erbij. En lieten we onze tranen rijkelijk vloeien… Om vervolgens te dansen op muziek uit het ‘ foute uur’ en uit eten te gaan.
We zaten soms uren in onze pyjama’s op de bank. Om de dag erop een weekendje weg te gaan. Wat we ook deden. In alles wat we ondernamen, haalden we herinneringen op en maakten we nieuwe.
Het helende effect van schrijven
Omdat ik nogal eens overmand werd door emoties maar ook bang was om dingen te vergeten, besloot ik een dagboek bij te houden. Ik zette mijn emoties op papier en ik maakte ik herinneringen.
door Leonie Nuijen | jun 6, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
En dan is het definitieve afscheid achter de rug. Je baby is er niet meer. Je kunt hem niet meer vasthouden. Niet meer ruiken. Niet meer strelen. Zijn kamer blijft onbeslapen. Zijn kleertjes liggen ongedragen in de kast. Zijn eerste boekje dat nooit zal worden voorgelezen. Zijn eerste knuffel waar hij nooit mee zal slapen… Wat rest zijn de (tastbare) herinneringen. Herinneringen aan jouw baby.
De pijn van het verlies doorleven
Wanneer de realiteit van het verlies tot je is doorgedrongen is daar het besef dat je verder moet zonder je baby. Je voelt je ontredderd en je ziet geen perspectief. Je vraagt je af of je ooit weer gelukkig kan en mag zijn.
De rouwslinger; van emotie naar emotie
Je moet er doorheen. Je moet door een periode waarin je heen en weer wordt geslingerd tussen je emoties. Een periode waarin je heen en weer slingert tussen het leven weer oppakken (perspectief zien) en het leven niet (meer) zien zitten (ontreddering). Een periode waarin je heen en weer beweegt tussen afleiding zoeken en opgaan in het verdriet (Otto, 2016). Een periode waarin je onverwachts steeds zal worden overvallen door immens verdriet (Keirse, 2020). Net zolang totdat jij met liefdevolle herinneringen aan je baby denkt en zonder je baby weer van het leven kan genieten. (Keirse, 2020).
Omarmen van je gevoelens
Rouwgevoelens uiten zich op verschillende manieren: ontkenning, boosheid, ontreddering, wanhoop, jaloezie, schuldgevoelens, angst, hoop… etc. En vaak wisselen deze emoties elkaar ook nog eens in een rap tempo af. Dit is normaal. En hoort bij het rouwproces (Otto, 2016).
Door toe te geven aan het verdriet en de pijn te omarmen (Keirse, 2020). Door jezelf de ruimte en tijd te geven om te rouwen. Door jezelf te laten omringen en te laten steunen door mensen die ervoor je kunnen zijn. Door lief voor jezelf te zijn en die dingen te doen die jou helpen ontspannen kun je de pijn van het verlies te boven komen.
Neemt niet weg dat er altijd momenten zullen zijn dat de pijn van het gemis weer (even) aanwezig is. En ook dat is normaal. Door het toe te laten, geef je uiting aan de liefde voor je kind en het lucht op. Dus laat die traan maar even gaan.
Tips
- Wees je ervan bewust dat je tijdens het rouwproces heen en weer geslingerd wordt tussen verdriet en hoop. Het opzoeken van afleiding maar ook stil staan bij je emoties leidt uiteindelijk naar het moment waarop de liefde voor je kind een grotere plaats in je leven inneemt dan het verdriet om het gemis.
- Realiseer je dat rouw allerlei emoties oproept. Ook emoties die je liever niet voelt. Besef dat emoties menselijk zijn en dat er dus geen goede of foute emoties zijn. Weet dat elke emotie onderdeel is van het rouwproces en dat het helemaal okay is om dit te voelen. Veroordeel jezelf dus niet. Laat de gevoelens er gewoon zijn (Otto, 2016, p 7).
- Sta bewust stil bij je gevoelens en laat ze toe. Verspil geen nodeloze energie aan het wegstoppen van je emoties. Het toestaan ze te voelen, zorgt ervoor dat je makkelijker door het rouwproces gaat. En dus eerder weer in staat bent om je leven op te pakken.
- Heb je het gevoel niet verder te komen? Heb je het gevoel dat je stilstaat? Of word je nog te vaak overmand door je gevoelens en wil je hier meer grip op? neem hier contact op.
Ik heb ook een boek geschreven. Je bent je kindje verloren…Hoe nu verder? Hierin vind je tips en inzichten die jou helpen om met het verlies van je baby om te gaan. Zodat je met liefde en trots aan je kindje en je zwangerschap denkt. Het boek koop je hier, via de plaatselijke boekhandel en Wanmaker Uitvaart
door Leonie Nuijen | jun 5, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
20230412_afscheid-nemen-terwijl-je-elkaar-nog-niet-kent
door Leonie Nuijen | jun 4, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
Afscheid nemen voordat je elkaar hebt leren kennen
Je bent nog maar net bevallen als je al moet nadenken over een afscheid. Misschien wist je dat je baby zou komen te overlijden en heb je al nagedacht over een afscheid. Heb je nagedacht hoe je iedereen gaat vertellen dat je baby niet meer leeft… Maar misschien ook niet. Was het afscheid onverwacht.
Door het overlijden van je baby is je toekomstbeeld in één keer 180 graden gewijzigd. Nog voordat je elkaar hebt leren kennen en herinneringen hebt kunnen maken, neem je afscheid.
Herinneringen maken
Door het maken van (tastbare) herinneringen en doen van rituelen kun je betekenis geven aan het verlies en het afscheid. Het helpt je bij het rouwproces terwijl het je tegelijkertijd ook helpt om je baby’tje te koesteren.
Tastbare herinneringen kun je op elk moment maken. Direct nadat je te horen kreeg dat je baby was overleden of zou gaan overlijden. Maar het kan ook later. Op een moment dat jij eraan toe bent. Een ritueel helpt je uitdrukking te geven aan je gevoelens. Je kunt ze terugkerend uitvoeren, om op die manier je baby te gedenken, maar je kunt het ook eenmalig doen. Bijvoorbeeld een uitvaart of afscheidsritueel.
NB wanneer je je kindje geen uitvaart hebt kunnen geven, door welke omstandigheid dan ook, is het uitvoeren van een afscheidsritueel een alternatief.
In mijn boek Je bent je kindje verloren… Hoe nu verder? vind je tips die jou helpen liefdevolle herinneringen te maken en op een liefdevolle manier afscheid te nemen van je kindje. Je bestelt dit boek hier, de plaatselijke boekhandel en Wanmaker Uitvaart in Heemskerk.
Toen onze dochter overleed, had ik nog geen foto’s van mijn zwangere buik. Omdat haar komst het mooiste was wat ons was overkomen, hebben wij een dag voor de bevalling een fotoshoot gedaan. Hoe vreemd en verdrietig de situatie ook was, het voelde heel fijn om deze periode op deze manier te markeren.
We hebben onze kinderen op foto’s laten vereeuwigen en hebben ook beide uitvaarten vastgelegd. We wilden zoveel mogelijk herinneringen. Onze baby’s hebben hun eigen playlist uitvaartmuziek en hebben hun eigen unieke herinneringsbox. Ook hebben wij in onze voortuin twee bomen geplant.
Daarnaast hebben wij onze naasten gevraagd om een tekening te maken voor onze kinderen. Deze tekeningen hebben we in een boek laten binden. Op een speelse wijze zijn de emoties in beeld gebracht. Speciaal voor hen.
Ik draag hun as in mijn trouwring, onder hun maandsteen en heb een collier met hun as. Beide kinderen hebben hun eigen unieke urn.
In de tuin hebben we twee sierappels geplant. Onze kinderen zijn onderdeel van onze stamboom. De bomen zijn niet alleen een gedenkplekje maar ze symboliseren het leven van onze kindjes. Zij mochten niet groeien. Dat doen de bomen in naam van hen. In de boom hangen lichtjes die vanaf 1 december tot en met 21 maart 24/7 branden.
door Leonie Nuijen | jun 4, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
Opeens is je baby stil. Beweegt het niet meer. Hoor je tijdens een controle of een (echo)onderzoek dat er iets mis is met je kindje. Van het een op andere moment spat je roze wolk uiteen. Alsof de grond onder je voeten wegvalt… Je gaat je kindje verliezen. Je gaat afscheid nemen van je kindje…
De werkelijkheid onder ogen zien
En dan dringt het tot je door dat je afscheid gaat nemen van je baby. Je baby die zo gewenst was. Opeens ziet de wereld er anders uit. Opeens ziet je toekomst er anders uit. Je kunt het (eigenlijk) niet geloven. Dit overkomt altijd een ander. Niet jou… maar het overkomt jou dus wel.
Je hebt nauwelijks de tijd om het nieuws te verwerken. Voordat je echt herinneringen met elkaar hebt gemaakt, voordat je weet welk liedje en welk boekje je kindje leuk vindt, voordat het met zijn voetjes op de grond heeft gestaan en de zon op zijn gezicht heeft gevoeld … neem je afscheid van je baby en moet je gaan nadenken over zaken waar je niet over wilt nadenken.
Omdat er zoveel geregeld moet worden en er zoveel op je afkomt, vind je hieronder tips die jou helpen bij het liefdevol afscheid nemen van je baby.
Tips
- Laat, indien mogelijk en nog niet gedaan, een zwangerschapshoot maken. De komst van je kindje is een bijzondere periode. Als moeder verandert je lijf en als vader zie je het lichaam van je vrouw veranderen. Je koestert het kindje in je buik. Je hebt dromen. Het vastleggen van deze periode markeert de liefde voor jullie kind. Het vereeuwigen van dit beeld, helpt de herinnering levend te houden.
- Inmiddels zijn er (steeds) meer ziekenhuizen die specifieke afscheidswiegen en/ of afscheidsdekentjes geven aan ouders die hun baby verliezen. Maar niet elk ziekenhuis biedt deze mogelijkheid. Het is heel naar om je kindje mee naar huis te nemen wanneer je hem niet liefdevol en zachte manier kunt koesteren. Hoe moeilijk het ook zal zijn, bestel een afscheidswieg en/of afscheidsdekentje zodat je op een liefdevolle manier je kindje kunt vasthouden en op een liefdevolle manier van hem afscheid kan.
Een kennismaking en (naderend) afscheid in één
En dan is daar het moment wat je in je naarste dromen niet had kunnen bedenken. Je baby wordt geboren. Het is een kennismaking en (een naderend) afscheid in één. Je bent mamma/ pappa van een baby die je nooit zal zien opgroeien. De kraamweek had een roze wolk moeten zijn. Een week waarin je de vreugde van de geboorte van je baby met iedereen deelde. Niet een week van liefde, trots, verdriet en een naderend afscheid.
Je wilt zoveel mogelijk naar je baby kijken, hem voelen, ruiken, strelen… Herinneringen vastleggen maar ondertussen moet je ook nadenken over hoe je afscheid gaat nemen en moet je veel regelen.
Tips
- Maak gebruik van kraamzorg. Waarschijnlijk associeer je kraamzorg met een roze wolk en wil je geen kraamzorg. Maar realiseer je dat je van een bevalling fysiek en mentaal moet herstellen. De kraamverzorgende kan naast de zorg voor jou en je partner helpen bij praktische zaken. En ze kan begeleiden bij de eerste dagen van het rouwproces. Vanaf 18 weken zwangerschap heb je recht op kraamzorg.
- Steunpunt Nova is het landelijk steunpunt voor ouders die hun baby verliezen. Op deze site kun je o.a. informatie vinden over hoe je het afscheid kunt vormgeven. Er zijn speciale hulpkaarten ontwikkeld. Deze hulpkaarten helpen je door die eerste verwarrende dagen. De dagen waarin je belangrijke beslissingen moet nemen en veel moet regelen. Deze kaarten kunnen je helpen bij het maken van keuzes. Maar kunnen ook helpen bij het bespreekbaar maken van die moeilijke onderwerpen. Op de achterkant van de kaarten is ruimte voor aantekeningen. De kaarten kun je bij de andere spullen van je kindje bewaren (Steunpunt Nova. z.d.).
Na de bevalling
Je bent net bevallen en moet nog herstellen van de bevalling terwijl je nu dus ook moet nadenken over hoe je afscheid wil nemen, hoe je herinneringen wil vastleggen en hoe je iedereen gaat vertellen dat je baby niet meer leeft. Misschien wist je dat je baby zou komen te overlijden en ben je hier al mee bezig geweest. Maar misschien ook niet. Was het overlijden onverwacht.
‘Je bent wel kraamvrouw’
Waarschijnlijk associeer je de kraamweek met blijdschap maar vergeet niet dat je een kraamvrouw bent wanneer je een kindje hebt gebaard. Helaas houdt jouw lichaam geen rekening met het feit dat je baby niet meer leeft. Net als alle andere kraamvrouwen, moet jouw lichaam ontzwangeren. De kraamverzorgende houdt jouw herstel in de gaten. Ook kan de borstvoeding op gang komen. Kun je te maken krijgen met stuwing. Stuwing is pijnlijk. En confronteert je extra met het verlies van je kindje. De kraamverzorgende speelt een belangrijke rol in het verminderen ven de pijn en het verdriet die gepaard gaat met stuwing.
‘De partner wordt vaak vergeten’
Vergeet vooral ook niet dat jij als ouder die het kindje niet heeft gebaard ook recht hebt om je gevoelens te uiten. Ook jij hebt verdriet. En dat ook jij recht hebt om ondersteuning. De aandacht gaat bijna altijd alleen uit naar de moeder die het kindje heeft gedragen en gebaard. De vader (of moeder die het kindje niet gebaard heeft) wordt vaak vergeten. Terwijl zij net zo uitkeken naar de baby.
Er wordt vergeten hoe belangrijk hun rol was tijdens de zwangerschap en de bevalling. En hoe belangrijk hij is in de kraamweek. En vooral nu wordt er een extra beroep op hem/ haar gedaan. Want er moet zoveel geregeld worden… De kraamverzorgende heeft een belangrijke rol in het begeleiden en ondersteunen van jou als partner.
‘Je baby koesteren’
Door het maken van (tastbare) herinneringen en doen van rituelen kun je betekenis geven aan het verlies en het afscheid. Tegelijkertijd helpt het je om je baby’tje te koesteren.
Tastbare herinneringen kun je op elk moment maken. Direct nadat je te horen kreeg dat je baby was overleden of zou gaan overlijden. Maar het kan ook later. Op een moment dat jij eraan toe bent. Een ritueel helpt je uitdrukking te geven aan je gevoelens. Je kunt ze terugkerend uitvoeren, om op die manier je baby te gedenken, maar je kunt het ook eenmalig doen. Bijvoorbeeld een uitvaart of afscheidsritueel.
NB wanneer je je kindje geen uitvaart hebt kunnen geven, door welke omstandigheid dan ook, is het uitvoeren van een afscheidsritueel een alternatief.
Tips
- Je bent ouder geworden van een prachtig kindje. Ook al voelt het zo anders, probeer zoveel mogelijk dingen te doen die met de geboorte van je kindje te maken hebben zoals: beschuit met muisjes, je kindje aankleden, voet en/ of handafdrukje maken, je omgeving kennis laten maken met je baby. En laat dit vereeuwigen op video en/ of foto’s. Beelden helpen de herinnering in leven te houden. En beelden helpen je om over je kind en het verlies te praten.
- Maak een playlist van liedjes die aan jouw kindje doen denken. Muziek helpt je om je emoties te uiten. Op die manier kan het luisteren van muziek een bijdrage leveren in het rouwproces. De muziek kun je ook gebruiken tijdens de (eventuele) afscheidsdienst of uitvaart.
- Als je kiest voor een afscheidsdienst of uitvaart, is het belangrijk dat je bij de uitvaartverzekering checkt of de uitvaart van je kindje gedekt is en wat de hoogte van de dekking is. Om te voorkomen dat je achteraf met onverwachte kosten wordt geconfronteerd. Een uitvaartbegeleider kan je hierin ondersteunen.
- Maak gebruik van invulboeken om herinneringen aan je kindje te maken. Schrijven werkt letterlijk helend en troostend. En het helpt je om de herinneringen aan je baby levend te houden. Download hier mijn gratis invulboek. Er is een versie voor moeders en er is een versie voor vaders.
Meer tips vind je in mijn boek Je bent je kindje verloren…Hoe nu verder? Je koopt het boek hier, de plaatselijke boekhandel en Wanmaker Uitvaart in Heemskerk.
door Leonie Nuijen | jun 4, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
Het verlies van je baby is een bio-pyscho-sociale ervaring. Een ingrijpende gebeurtenis die invloed heeft op alle facetten van je leven:
- je relaties;
- je fysieke en mentale gezondheid;
- je welzijn;
- je functioneren.
Deze facetten zijn zo nauw met elkaar verbonden dat ze elkaar beïnvloeden en/ of versterken (Otto, 2016). Het verlies van je baby behelst dus meer dan verdriet om het verlies alleen.
Rouw uit zich op de volgende manieren:
- Wisselende gevoelens zoals: somberheid, boosheid, jaloezie, opluchting, ongeloof, hoop, machteloosheid,schuldgevoelens, eenzaamheid, angst, ontreddering…
- Lichamelijke klachten zoals: gespannen spieren, minder eetlust, vermoeidheid, slecht slapen, hoofdpijn…
- Cognitieve klachten zoals: verminderde concentratie, vergeetachtigheid, moeite met beslissingen nemen, moeite met besluiten nemen…
- Psychosociale aspecten zoals: het uit de weggaan van contacten, niet alleen kunnen of durven zijn, moeite hebben met sociale omgang…
Het zijn normale reacties reactie op een abnormale situatie. Maar wel reacties die een enorme weerslag hebben op je dagelijks functioneren en je ‘zijn’.
‘Een pijn die nooit overgaat’
Het verlies van je baby is een confrontatie met intens verdriet, wisselende gevoelens en zoeken naar de zin en de betekenis van het lot dat je is overkomen. Je moet zoeken naar een nieuw evenwicht waarin je kind een liefdevolle plek heeft, wetende dat de rouw en het verdriet nooit over zal gaan.
Er is namelijk geen moment waarop het verlies verwerkt is. Je baby is altijd een onderdeel van jou en je gezin. Je rouwt om het verlies van je baby en je rouwt om alles dat je niet met deze baby zal meemaken.
‘Rouwen is meer dan leren omgaan met het verlies en gemis’
Rouwen om je overleden baby behelst dus meer dan het leren omgaan met het gemis. Je moet leren leven zonder jouw baby. Je moet weer leren te genieten, te dromen en gelukkig te zijn. En dat kost tijd en energie.
Het is letterlijk een dagtaak. Iets waar je jezelf de ruimte en tijd voor moet geven. En waar je ondersteuning en hulp bij nodig hebt. En juist daar wringt vaak de schoen.
‘Twee stijlen van rouw’
Manu Keirse beschrijft in zijn boek Helpen bij verlies en verdriet (2020) twee rouwstijlen:
- De intuïtieve manier van rouwen; uiten van je gevoelens, praten over je gevoelens, gebruik maken van symbolen en rituelen
- De instrumentele manier van rouwen; praktisch reageren op het verlies en afleiding zoeken
‘Verschillen in rouw’
Volgens Johan Maes kun je in grote lijnen verschillen waarnemen in de wijze waarop vrouwen rouwen en de wijze waarop mannen rouwen:
- Vrouwen rouwen kiezen er vaak voor om de confrontatie met het verlies aan te gaan en te praten over hun gevoelens
- Mannen kiezen er vaak voor om actief en toekomstgericht met het verlies om te gaan (Steun bij verlies, z.d.).
Of er echt zo’n groot verschil is tussen mannen en vrouwen kan ik niet met 100% zekerheid stellen. Net zo min als dat ik met 100% zekerheid durf te stellen dat mensen òf op een intuÏtieve manier rouwen òf op een instrumentele manier rouwen. Wat ik wel weet is dat iedereen op zijn eigen manier rouwt. En dat er dus onderlinge verschillen zijn. Dus ook tussen partners onderling. Het is belangrijk om dit te beseffen. Want juist die verschillen in rouwen kunnen leiden tot conflicten. Verwijdering.
Hoe je manier van rouwen ook is, steun, begrip en hulp van je partner en je omgeving is onmisbaar tijdens het rouwproces. Wanneer je geen steun ervaart, wordt het rouwproces heel eenzaam. Zwaarder.
Assertief zijn’
Omdat ieder mens zijn eigen manier van rouwen heeft, is het dus heel moeilijk voor de partner en/ of omgeving om aan te voelen waar de behoeften liggen. En is het risico groot dat jij en je partner uit elkaar groeien en je vervreemdt van de mensen in je omgeving.
Omdat steun vanuit de omgeving noodzakelijk is bij het rouwproces is het belangrijk dat jij als rouwende ouder assertief bent. Assertief zijn, is de balans tussen het opkomen voor je eigen belangen en rekening houden met de belangen van de ander (Carrièretijger, z.d.).
Je moet dus weten waar je behoefte ligt en dit durven vragen of durven aan te geven. Daarnaast moet je aanvaarden dat je partner en de mensen in je omgeving wellicht anders met het verlies omgaan dan jij.
Dat ze jou wellicht op een andere manier hun steun en hulp aanbieden dan jij graag zou zien. Maar dat ze misschien van jou ook steun, begrip en hulp verlangen die jij hén niet kunt bieden. Dat ze je mogelijkerwijs onbedoeld kwetsen met hun opmerkingen en advies maar dat je op jouw beurt hen onbedoeld kwetst.
‘Gevangen in je emoties’
Het lijkt simpel. Maar in je verdriet, je woede, ontreddering etc. kun je soms zo gevangen zitten dat je simpelweg niet in staat bent om je in te leven in de ander.
Deze ‘gevangenschap‘ kan ertoe leiden dat je van je partner en/ of omgeving vervreemdt. Dat je uit elkaar groeit. Het kan zelfs leiden tot beëindiging van de relatie.
Tips
- Probeer in te zien dat zowel je partner als je omgeving er niet op uit zijn om je te kwetsen. Maar dat ze door de situatie en de emoties die de situatie met zich meebrengt, niet altijd de dingen zeggen die jij graag zou willen horen (Keirse, 2020).
- Wees je ervan bewust dat de mensen van wie je de meeste steun verlangt en verwacht jou wellicht het minst tot steun zullen zijn. Ze worstelen zelf met hun emoties en zijn daardoor niet in staat om gehoor te geven aan jouw behoefte (Keirse, 2020).
In mijn boek Je bent je kindje verloren… Hoe nu verder? deel ik nog meer inzichten en tips. Het boek koop je hier, via de plaatselijke boekwinkel en Wanmaker Uitvaart.
‘Behoefte aan steun en begrip’
Merk je dat jij en je partner anders met verlies omgaan? Of heb je het gevoel dat er een verwijdering ontstaat tussen jou en de mensen in je omgeving? En wil je voorkomen dat jullie uit elkaar groeien? Neem dan vrijblijvend contact met mij op via het contactformulier of stuur een mail naar leonie@dunamiscoaching.nl. Bellen of een WhatsApp kan ook naar 0610878636.
door Leonie Nuijen | jun 4, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
Het verdriet om het verlies van je baby is onmetelijk groot. Je bent vader of moeder maar in stilte. Je hebt een hart vol liefde maar staat met lege handen. Je toekomst is in één keer anders. Geen kraamfeest maar een afscheid.
Rouwen…
Rouwen is een dagtaak. Het kost tijd en energie. Je moet hard werken om het verlies een plek in je leven te geven. En te leven met het gemis. Zodat je je leven weer durft op te pakken.
Te vaak wordt gedacht dat rouwen om je baby een proces is dat uiteindelijk wordt afgesloten. Helaas is er geen eindpunt voor rouw. En nee, rouwen verloopt niet volgens een vast patroon. En ja, iedereen rouwt op zijn eigen manier (Otto, 2016, p 7).
Theorieën en modellen van rouw
Volgens Elisabeth Kübler-Ross bestaat het rouwproces uit vijf fases:
- Ontkenning; je kunt het niet geloven en wilt het niet geloven dat je kindje is overleden (afwijzen).
- Woede; je bent ontzettend kwaad over wat je is overkomen of overkomt en je uit deze gevoelens van boosheid. Vaak ook wijs je een schuldige aan
- Onderhandelen en vechten; je probeert door het doen van beloftes en het stellen van doelen het verlies onder ogen te zien.
- Depressie; je bent intens verdrietig. Je ziet de zin van het leven niet meer. Je sluit je af voor je omgeving. Wil niemand onder de ogen komen.
- Aanvaarding; je accepteert het verlies van je kind en je pakt je leven weer op (Wikipedia, z.d.).
Manu Keirse spreekt in zijn boek Helpen bij verlies en verdriet (2020) over rouwarbeid en het vervullen van vier rouwtaken. Ouders die hun baby verliezen hebben de volgende taken te vervullen:
- De werkelijkheid van het verlies van hun baby onder ogen zien.
- De pijn van het verlies van hun baby aanvaarden.
- Aanpassen aan de wereld zonder hun baby.
- Hun baby herinneren en weer leren genieten van het leven zonder de baby.
William Worden beschrijft het rouwproces, net als Manu Keirse (2020), als het vervullen van vier rouwtaken. Volgens William Worden hebben ouders die hun baby zijn verloren het volgende te doen:
- Het aanvaarden van de realiteit van het verlies van hun baby.
- Het doorleven van de pijn en het verdriet.
- Het aanpassen aan een leefomgeving zonder hun baby.
- Het bewaren van de herinnering aan hun baby en het leven weer oppakken (Praktijk den Uijl, z.d.)
Door deze modellen zou je kunnen denken dat rouwen volgens een vast patroon en volgorde verloopt. Maar dat is onjuist. Kübler-Ross beschrijft vooral de verschillende reacties en gevoelens op rouw. Waarbij iedereen op zijn eigen manier reageert. De ene ouder zal eerst heel boos zijn terwijl de andere ouder het verlies weigert te geloven. En weer een andere stroopt zijn mouwen op en regelt het afscheid. Ouders kunnen van ontkenning doorschieten naar boosheid en weer terug. Maar ook vanuit de ontkenning doorschieten naar intens verdriet etc.
Manu Keirse en William Worden taken beschrijven die je als rouwende ouder te doen hebt om het verlies van je kind in je leven te verweven (Keirse, 2020, Praktijk den Uijl, z.d., Steun bij verlies, z.d.) Bij deze taken zie je dat de scheidslijn tussen de taken vaak diffuus is. Ouders proberen al hun leven aan te passen aan een leven zonder hun kindje terwijl ze nog volop bezig zijn met het doorleven van de pijn en het verdriet. Ze bewaren al herinneringen aan hun baby terwijl ze nog volop bezig zijn met het verlies van hun baby onder ogen te zien en het aanvaarden van de pijn en het verdriet.
Volgens Johan Maes daagt rouw jou uit om het verlies van jouw kindje te verweven met wie jij bent. Je moet je leven gaan aanpassen aan het gat dat het verlies van jouw kindje geslagen heeft. En dat is een levenslang proces. Want de leegte dat je kindje achterliet, zal nooit ingevuld worden door een ander kindje. En er zullen altijd momenten zijn waarop je het verlies en het verdriet weer even voelt. Dit volgens Johan Maes volstrekt normaal (Steun bij verlies, z.d.) Ook al heb je je leven weer opgepakt. Maak je weer plannen. Ben je weer gelukkig. Heeft je kind een broertje of zusje… etc.
Johan Maes praat dan ook liever over een duaal procesmodel. Een model waarin je als rouwende ouder heen en weer slingert tussen herinnering; de confrontatie met het gemis van je baby, en herstel; het aanpassen aan een leven zonder je baby. (Steun bij verlies, z.d.).
Ik omschrijf rouw als het vinden van een nieuw evenwicht en perspectief na een groot verlies. Een proces waarin je heen en weer moet bewegen tussen stilstaan bij het verdriet en afleiding zoeken.
Ik vergelijk het verlies van je baby met het hebben van een litteken. De scherpe pijn en scherpe lijnen nemen met de tijd af maar verdwijnen nooit helemaal. Op onverwachte momenten is de pijn weer (even) heftig aanwezig. Je moet leren leven met dit litteken en ervan leren houden.
Tips
- Rouwen kost energie. Het heeft een negatieve invloed op je mentale maar ook je fysieke gesteldheid Het is heel normaal dat je je uitgeput kunt voelen (Keirse, 2020).
- Leer jezelf te ontspannen door middel van ontspanningsoefeningen. Verdriet en piekeren hebben een negatieve invloed op het inslapen en doorslapen. Een goede nachtrust is nodig om mentaal en fysiek te herstellen. Door ontspanningsoefeningen help je en leer je je lijf te ontspannen en gedachten ‘los te laten’.
- Zorg voor een vast dag- nachtritme. . Rust en regelmaat helpen fysiek en mentaal te herstellen. Structuur en regelmaat helpen het piekeren te verminderen en leiden ook af. Minder piekeren helpt bij het in- en doorslapen. Een goede nachtrust kun je stimuleren door steeds op hetzelfde tijdstip op te staan en op hetzelfde tijdstip naar bed te gaan
- Wees je ervan bewust dat rouwen niet volgens een vast patroon verloopt. En dat iedereen op zijn eigen manier rouwt. En wees je er ook van bewust dat er geen eindpunt voor rouw. Ook al heb je je leven weer opgepakt. En ben je weer gelukkig. Er zullen altijd momenten zijn waarop je wordt overvallen door verdriet om het gemis van je baby. Dit is volstrekt normaal (Otto, 2016, Keirse, 2020, Steun bij verlies, z.d.)
Assertief zijn
Zoals eerder beschreven rouwt iedereen op zijn eigen manier. In zijn boek Helpen bij verlies en verdriet (2020), onderscheidt Manu Keirse, twee stijlen van rouw:
- De intuïtieve manier van rouwen waarbij de rouwende zich meer laat leiden door het gevoel; gevoelens uiten, gevoelens bespreken, symbolen en rituelen.
- De instrumentele manier van rouwen waarbij de rouwende zich meer laat leiden door het verstand; praktische zaken rondom het overlijden en de uitvaart regelen.
Volgens Johan Maes is er in grote lijnen een verschil tussen de manier waarop vrouwen rouwen en de manier waarop mannen rouwen:
- Vrouwen rouwen meer emotioneel en communicatief en zijn meer gericht op de confrontatie met het verlies.
- Mannen kiezen er vaak voor om actief en toekomstgericht met het verlies om te gaan (Steun bij verlies, z.d.).
Ik kan niet met 100% zekerheid stellen dat er een verschil is tussen mannen en vrouwen. Wat ik wel met zekerheid kan zeggen, is dat mensen onderling verschillen. En dat het belangrijk is om je dit te beseffen. Want juist het verschil in rouwen kan leiden tot een conflict. Kan leiden tot verwijdering.
Hoe je manier van rouwen ook is, steun, begrip en hulp van je partner en je omgeving is onmisbaar tijdens het rouwproces. Wanneer je geen steun ervaart, wordt het rouwproces heel eenzaam. Zwaarder.
Omdat ieder mens zijn eigen manier van rouwen heeft, is het dus heel moeilijk voor de partner en de omgeving om aan te voelen waar de behoeften liggen. Als rouwende ouder zul je goed voor jezelf moeten zorgen en assertief moeten zijn.
Assertief zijn, is de balans tussen het opkomen voor je eigen belangen en rekening houden met de belangen van de ander (Carrièretijger, z.d.).
Dit betekent dt je als rouwende vader of moeder moet weten waar je behoefte ligt. En dit dus ook durven aan te geven. Of durven te vragen. Maar je moet ook accepteren dat de ander (je partner, je omgeving) anders met het verlies omgaat en anders rouwt dan jij.
Wees je ervan bewust dat je partner en je omgeving jou (misschien) op een andere manier steun en hulp bieden dan jij zou willen. Maar besef ook dat jouw partner of jouw naaste van jou steun, begrip en hulp verlangen die jij hén (misschien) niet kunt bieden.
Realiseer je ook dat je omgeving maar ook je partner jou onbedoeld zullen kwetsen met opmerkingen en advies. Maar besef dan ook dat jij op jouw beurt hen onbedoeld kwetst.
De gevoelens van verdriet, woede, machteloosheid en de ontreddering kunnen je zo in hun greep houden dat je simpelweg niet meer in staat bent om je in de ander in te leven. En kan ertoe leiden dat je van je partner en omgeving vervreemdt. Dat je uit elkaar groeit. Het kan zelf leiden tot beëindiging van de relatie.
Tips
- Probeer in te zien dat zowel je partner als je omgeving er niet op uit zijn om je te kwetsen. Maar dat ze door de situatie en het ongemak dat de situatie met zich meebrengt, niet altijd de juiste dingen zeggen (Keirse, 2020).
- Wees assertief. Uit je gevoelens en vertel je partner en je omgeving wat je nodig hebt om het verdriet leren dragen. Maar geef anderen ook de ruimte om zich te uiten en hulp te vragen voor een op hen werkende manier.
- Wees je ervan bewust dat de mensen van wie je de meeste steun verlangt en verwacht jou wellicht het minst tot steun zullen zijn. Ze worstelen zelf met hun emoties en zijn daardoor niet in staat om gehoor te geven aan jouw behoefte (Keirse, 2020).
- Rouwen kost tijd en energie. Wanneer je jezelf niet de tijd en de liefde gunt om te rouwen, kun je vastlopen of zelfs ziek worden. Dit kun je voorkomen door je te laten begeleiden door een professionele rouwcoach. Neem hier contact met mij op.
- In mijn boek Je bent je kindje verloren… Hoe nu verder? vind je meer tips en inzichten die jou èn je omgeving helpen bij het rouwproces na het verlies van je baby. Het boek koop je via mijn site , bij de plaatselijke boekhandel of bij Wanmaker Uitvaart in Heemskerk.
door Leonie Nuijen | jun 4, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
Onze dochter was gezond. Totdat ik een infectie kreeg en daarbovenop ook nog een ongeluk. Van de een op andere dag, zag haar toekomst er geheel anders uit. Een fantastische zwangerschap eindigde in een drama.
Kiezen tussen twee kwaden
We werden voor de keuze gesteld om de zwangerschap te beëindigen of uit te dragen. Eén ding stond vast. Ze zou gehandicapt zijn en de kans op een menswaardig bestaan was nihil.
Loslaten uit liefde
We kozen ervoor om haar te laten gaan. Gaven haar het recht om te sterven. Er werd een datum afgesproken waarop de zwangerschap zou worden beëindigd. De dag voor de bevalling, werd ik overmand door twijfel. Ik wilde haar nog niet laten gaan. Kon haar nog niet loslaten.
Ik hoefde de keuze niet te maken
Alsof mijn dochter het aanvoelde, zo reageerde ze op mij. En toen besefte ik dat ik haar al die dagen niet meer had gevoeld. Mijn meisje dat zo aanwezig was in mijn buik. Die zo levendig trappelde… al die dagen was het stil. Tot dit moment.
Ik voelde hoe zij met haar lijfje tegen mijn hand ging liggen. Ik wreef met mijn hand over mijn buik en zei dat het goed was als ze ging. Niet lang daarna voelde ik het leven uit mijn buik wegebben. Ze was overleden. Ik was opgelucht dat ze nog voor de bevalling was overleden. Verdrietig om haar heengaan maar opgelucht dat haar een mensonwaardig en mogelijk pijnlijk leven bespaard was gebleven, nam ik afscheid van het kleine meisje in mijn buik.
Onbegrip vanuit de omgeving
Ik had het zwaar met mensen in mijn omgeving die niet snapten dat wij om onze dochter rouwden. We hadden toch zelf besloten om de zwangerschap af te breken? Alsof het onmenselijke besluit, dat duivelse dilemma van een keuze tussen twee kwaden, er niet toe deed. Alsof we niet handelde uit liefde maar uit gemak.
In de hoop op meer begrip verdedigde ik onze beslissing met argumenten. Alsof ik verantwoording moest afleggen. Wat uiteindelijk hielp was het beeld schetsen van het leven wat mijn dochter zou leiden. Hoe zij altijd zou moeten wachten. Hoe zij altijd afhankelijk zou zijn van de tijd, goedheid en toewijding van anderen. Hoe zij nooit haar eigen weg zou kunnen gaan. Nooit spontaan erop uit zou kunnen gaan. Enzovoort.
En door dit toekomstbeeld te schetsen, kreeg ik meer begrip. Maar dat niet alleen. Ik merkte dat ik steeds meer berusting had met haar overlijden.
Elke keuze is een keuze uit liefde
Onze dochter overleed uiteindelijk voordat de zwangerschap beëindigd zou worden. Hierdoor hoefde ik eigenlijk geen keuze te maken. Neemt niet weg dat de keuze die ik uiteindelijk gemaakt zou hebben, een keuze uit liefde zou zijn. En dat geldt voor elke ouder die net als wij voor deze onmenselijke keuze kwamen te staan.
door Leonie Nuijen | jun 4, 2023 | Babyverlies en de omgeving, Het rouwproces na babyverlies
Wanneer je je kind verliest moet je hard werken om je leven weer in de hand te nemen en jezelf toe te staan gelukkig te zijn. Helaas krijg je niet altijd de hulp en steun die je nodig hebt om dit verlies een plek te geven en de draad weer op te pakken.
Het verlies van een kind is een onderwerp waar niet makkelijk over wordt gepraat. En daardoor is het ook heel lastig om de steun en hulp te krijgen waar je zo naar op zoek bent.
Een bio-psycho-sociale ervaring
Volgens Irene Otto van praktijk Janna is het verlies van een prille zwangerschap een bio-psycho-sociale ervaring.
En zo beschouw ik het verlies van een (ongeboren) baby. Je was in verwachting van een baby. Je zag een toekomst met je kindje en toen was daar dat abrupte einde en het niet verwachtte afscheid. Het verlies van je baby heeft invloed op:
- je relaties;
- je gezondheid; zowel psychisch als lichamelijk
- je welzijn;
- je functioneren.
Al deze aspecten zijn nauw met elkaar verbonden en kunnen elkaar beïnvloeden en/ of versterken (Otto, 2016) Het verlies van je baby behelst dus meer dan verdriet en rouwen om het verlies alleen.
Uitingen van rouw
Rouwen is een reactie op een groot verlies en dit uit zich op de volgende manieren:
- Wisselende gevoelens zoals: somberheid, boosheid, jaloezie, opluchting, ongeloof, hoop, moedeloosheid, schuldgevoelens, eenzaamheid, angst, ontreddering…
- Lichamelijke klachten zoals: gespannen spieren (spierpijn), minder eetlust, vermoeidheid, slecht slapen, onrust, overmatige activiteit, hoofdpijn…
- Cognitieve klachten zoals: verminderde concentratie, vergeetachtigheid, snel overprikkeld zijn, moeilijker beslissingen kunnen nemen, moeilijker besluiten kunnen nemen…
- Psychosociale aspecten zoals: het uit de weggaan van contacten, niet alleen kunnen/ durven zijn, moeite hebben met sociale omgang, terugtrekken, in zichzelf keren…
Bovenstaande reacties zijn dus een normale reactie op een abnormale situatie. Maar hebben wel een enorme weerslag op je geestelijke gezondheid, je lichamelijke gezondheid, je welzijn, je functioneren en je omgang met anderen.
De impact van het verlies
Helaas krijgt het verlies van je baby niet altijd de aandacht die het verdient. Het is voor mensen heel moeilijk voor te stellen wat het verlies van je kindje werkelijk met je doet. En hoe dit doorwerkt in je dagelijkse functioneren, je dagelijkse leven en in je “‘zijn “zijn”
Het verlies van je baby is een confrontatie met intens verdriet, wisselende gevoelens en zoeken naar de zin en de betekenis van het lot dat je is overkomen. Je moet zoeken naar een nieuw evenwicht waarin je kind een liefdevolle plek heeft. Wetende dat de rouw en het verdriet nooit over zal gaan.
Er zal namelijk nooit een moment zijn waarop je het verlies achter je laat. Je baby is altijd een onderdeel van jou en je gezin, ook al is je kindje niet meer bij je. Je rouwt om het verlies van je baby en je rouwt om alle hoogtepunten in het leven die je (met je) baby nooit zal meemaken. Je rouwt om het gemis en de leegte die je kindje achterliet.
Als je nog andere kinderen hebt verliezen zij een broertje of zusje. Wanneer je eerste kindje overlijdt en je later nog een kind krijgt, is er altijd het broertje of zusje dat hij nooit heeft leren kennen. Het broertje of zusje dat is overleden voordat hij werd geboren.
Maar ook de mensen in je omgeving worden in zekere mate geconfronteerd met het verlies van jouw baby. En zullen af en toe ook weer geconfronteerd worden met de rouw van dit verlies. Als opa, oma, oom, tante, werkgever. Ieder op zijn eigen manier. Het verlies van jouw baby grijpt in op iedereen die een band heeft met jou (en jouw baby.) Het zet ieders leven op zijn kop en laat bij iedereen sporen na.
Rouwen om je overleden baby behelst veel meer dan het leren omgaan met het gemis. Je moet leren te leven zonder jouw baby. Je moet weer leren te genieten, te dromen en gelukkig te zijn. Maar wellicht moet je ook in het reine komen met:
- de beslissing om de zwangerschap af te breken.
- de gevoelens die zwangeren in je omgeving bij je oproepen.
- de gevoelens die ouders met kinderen bij je oproepen.
- de omgang met zwangeren en ouders met kinderen.
- het vooruitzicht dat er geen kinderen (meer) komen.
Tips
- Besef dat rouwen zich op verschillende manieren uit: wisselende gevoelens, cognitieve problemen, mentale klachten, fysieke klachten en psychosociale aspecten. Dit is normaal maar wees je bewust van de impact hiervan op je dagelijkse functioneren en je ‘zijn’.
- Wees je ervan bewust dat rouwen tijd en energie vergt. En dat je hard moet werken om te leren leven zonder je baby , om het leven weer in de hand te nemen en jezelf weer toe te staan gelukkig te zijn. Geef jezelf de ruimte en tijd om te rouwen. In mijn boek: Je bent je kindje verloren… Hoe nu verder? vind je tips en inzichten hoe je kunt leren om te gaan met het verdriet. Zodat je met liefde en trots aan je kindje denkt. En het leven weer durft te omarmen. Het boek koop je hier of via de plaatselijke boekhandel en Wanmaker Uitvaart in Heemskerk
- Zoek psychische of geestelijke ondersteuning bij het verwerken van het verlies en het hervinden van perspectief en levensgeluk. Bij het zoeken naar zingeving. Bij het zoeken naar de zin van het leven. Bij het vinden van vergeving en aanvaarding van je keuzes en/ of gevoelens. Maak hier vrijblijvend een afspraak met mij
