Manu Kierse (2020) verwoordt het heel treffend in zijn boek Helpen bij verlies en verdriet. Wanneer je je (ongeboren) kleinkind verliest, heb je als opa en oma dubbel verdriet. Ondanks dit dubbele verdriet word je als rouwende opa en oma niet of nauwelijks erkent. Mensen onderschatten jouw verdriet.

Een confrontatie met dubbel verdriet

Als je kleinkind overlijdt, verlies je niet alleen je kleinkind maar word je ook geconfronteerd met het verdriet van je eigen kind en diens partner. Als ouder wil je je kind ten alle tijden beschermen tegen pijn en verdriet. Je ziet en voelt het verdriet van je kind en je kunt dit niet wegnemen. Je hebt voor je gevoel gefaald omdat je je kind niet hebt kunnen behoeden voor deze pijn en dit verdriet. Rationeel weet je dat je geen schuld hebt aan het verlies en het verdriet maar dat neemt niet weg dat de schuldgevoelens er wel degelijk kunnen zijn.

Aan jouw verdriet gaat men voorbij

Je schuift je eigen verdriet opzij om er te zijn voor je kind en diens partner. Doordat je kind een beroep op je doet, word je weer fulltime vader en moeder. De ouder die het kind beschermt, die naar het kind luistert, die problemen helpt oplossen.

Het voelt ongepast om over je eigen gevoelens te praten

Wanneer mensen vragen naar het verlies van je kleinkind, heb je het over het verdriet van je kind en diens partner. Je eigen verdriet blijft onbespreekbaar. Lijkt niet gepast. Want immers je kind heeft zijn of haar kind verloren. En voor ouders is het verlies van een kind het ergste dat hen kan overkomen. Toch?

Het verlies van je kleinkind laat niemand ongemoeid. En de impact is groot.

Nee, is mijn antwoord. Het verlies van een (ongeboren) kleinkind raakt de hele familie. Dus ook jou. Iedereen heeft zijn eigen verdriet, zijn eigen boosheid… En juist die emoties maken het soms moeilijk om de liefde, zorg en betrokkenheid die er tussen jullie is, te blijven uiten. Sommige opmerkingen, initiatieven, voorstellen en of acties, hoe goed ook bedoeld, kunnen het verdriet, de ontreddering en/ of de boosheid juist versterken.

Door de emoties worden je opmerkingen, initiatieven en voorstellen niet altijd gewaardeerd

Bovenstaande is zo herkenbaar voor ons. Na het overlijden van onze kinderen en met name na het overlijden van onze zoon Oscar, kregen mijn man en ik conflicten met onze ouders. Een tweede keer zoveel verdriet was ondragelijk. We waren in shock, ontredderd en zochten naar iemand die het leed kon verzachten. Wij hadden verwachtingen van onze ouders waar zij niet aan voldeden.

Zo lieten mijn schoonouders niets van zich horen om ons de ‘ruimte te geven’ het verlies te verwerken en deden mijn ouders allerlei voorstellen voor ‘gezellig samenzijn’.

Mijn schoonouders dachten dat zij er goed aan deden om ons met rust te laten. Echter wij voelden ons in de steek gelaten en aan ons lot overgelaten. Als er iemand was waarvan we dachten steun te ontvangen, was het van mijn schoonmoeder. Zij had namelijk ook kinderen verloren en moest wel weten hoe wij ons voelden…

Mijn ouders wilde ons leed verzachten door ‘leuke dingen te ondernemen en ‘gezellig samen te zijn’. Zo nodigden zij ons uit voor een skivakantie en Sinterklaasavond. Door leuke en gezellige dingen te doen zouden wij ons beter gaan voelen, was de gedachte.

Helaas zagen wij dit totaal anders. Wij zochten bescherming en troost. Zoals we vroeger als kind werden getroost na het vallen. Doordat onze beide ouders niet aan onze verwachtingen voldeden, raakten we van hen vervreemd. Wij voelden ons letterlijk in de kou staan.

Je kind doet een beroep op je terwijl het verlies van je kleinkind voor jou ook gewoon niet te bevatten is

We hadden echter niet door hoe onze ouders met het verdriet en schuldgevoelens worstelden. Het is niet normaal dat opa’s en oma’s hun (ongeboren) kleinkind begraven. Deze verkeerde volgorde is zo niet eerlijk dat het gewoon niet te bevatten is. Het verlies van je (ongeboren) kleinkind gaat dan ook (vaak) gepaard met schuldgevoelens, shock, leegte, ongeloof en intens verdriet. Rouw bij verlies van je (ongeboren) kleinkind is een vorm van rouw die, zoals al eerder aangegeven, nauwelijks erkenning geniet. Doordat de omgeving eraan voorbijgaat dat jij als opa of oma ook rouwt, mis je de steun van familie, vrienden, collega’s en werkgevers. Maar er wordt wel een beroep gedaan op jou als ouder. En daar komt bij dat je kind verwacht dat jij als ouder de levenservaring hebt om met dit verlies om te gaan. Onterecht want ook jij bent als opa of oma niet voorbereid op onverwachte gebeurtenis als deze. Je keek uit naar de geboorte en had al dromen over hoe je met je kleinkind zou spelen en wat je met hem zou ondernemen. En toen was er dat afscheid…

Het is belangrijk om te beseffen dat ook grootouders ook worstelen met hun emoties

Terugkomend op ons eigen proces. Op een gegeven moment, wees iemand mij erop dat onze ouders net als wij hun eigen rouwproces doormaakten. Iedereen rouwt op een andere manier. Ik had wel begrip voor mijn mans rouwproces maar niet voor het rouwproces van mijn ouders en schoonouders. Toen ik mij dat realiseerde, zag ik de worsteling van mijn ouders en schoonouders. Ik besprak dit met mijn man en vanaf dat moment konden wij begrip opbrengen voor hun gedrag en lukten het ons om weer in contact met hen te komen. Verwijten maakten plaats voor begrip en we zagen wat het verlies van hun kleinkinderen met hen had gedaan. En nog steeds doet. Door dit inzicht kwam de relatie met onze ouders weer in evenwicht. Het verlies en het verdriet is (altijd) op de achtergrond aanwezig maar we hebben met elkaar de kracht gevonden om verder te gaan. We hebben weer gezamenlijke dromen en we kunnen weer genieten.

Herkenbaar? Ik hoop dat door het delen van onze ervaringen  het taboe op het onzichtbare verdriet van grootouders bespreekbaar zal worden zodat de relatie met hun kind en diens partner goed blijft. Wil je erover praten? Neem dan gerust contact met mij op.